Tijdens de Nieuwjaarsontmoeting van de Provincie Noord-Brabant stond gezondheid centraal aan de Brabantse Keukentafel. In de Paarse Kamer spraken gedeputeerde Saskia Boelema en bestuurders van de GGD, omgevingsdienst en gemeenten openhartig over hoe onze gezondheid niet alleen beschermd, maar ook bevorderd kan worden. Met vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) als sturingsinstrument kwamen urgente kwesties en kansen voor een gezondere leefomgeving aan bod.

Hete aardappels op tafel

Tijdens het gesprek kwam een aantal dilemma’s naar voren. Voorbeelden uit de praktijk over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en geuroverlast vormden de aanleiding voor een levendige discussie. Ook jongeren brachten hun zorgen in over een gezonde leefomgeving. Enkele belangrijke thema’s die op tafel kwamen:

  • Discrepantie in wet- en regelgeving: De normen waar omgevingsdiensten aan toetsen sluiten niet aan bij de gezondheidsnormen die de GGD hanteert. Een voorbeeld van vooruitgang komt uit Land van Cuijk, waar GGD-normen mede als leidraad dienden voor een nieuwe geurverordening.
  • Aansluiting tussen beleid en uitvoering: Een nauwere samenwerking tussen beleid en uitvoering aan de voorkant is cruciaal om gezondheidsdoelen te realiseren.
  • Hoe gaan we om met bestaande rechten in bijvoorbeeld de agrarische sector? Concludeer je hier als ondernemers op de oude voet doorwillen: ‘We kunnen niets?’
  • Kleinere gemeenten hebben soms de capaciteit en expertise niet om het gezondheidsbelang voldoende mee te wegen.
  • Er is binnenstedelijk aandacht voor een fijne gezonde leefomgeving. Het buitengebied verdient ook de aandacht.

Ingrediënten voor succes

Het gesprek leverde een waardevolle lijst van ingrediënten op om gezondheid steviger te verankeren in beleid en uitvoering. Een kort overzicht:

  • Veranker het brede begrip gezondheid in de herziende Omgevingsvisie, ‘daar kun je morgen mee beginnen’. Zet ‘gezondheid’ ook aan tafel bij gesprekken met de omgeving. Nu is het nog teveel ‘een ruimtelijk feestje’.
  • Elke stap die we zetten moet bijdragen aan een gezondere leefomgeving.
  • Durf als middenbestuur te dwingen en normeer waar nodig. Blijf niet eeuwig polderen als het om mogelijk schadelijke stoffen zoals gewasbescherming gaat.
  • Verbind beleid met uitvoering en maak het beleid concreet. Leg je beleid pas vast als je hebt gecheckt of het uitvoerbaar is, en dat er gemonitord, geëvalueerd en bijgesteld kan worden. Betrek de juiste partijen, en ga in dialoog met alle relevante stakeholders.
  • Soms zit winst meer in gedragsverandering van onderop. Stimuleer dat. Richt je bijvoorbeeld als het gaat om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op de middengroep – boeren die niet direct vanuit zichzelf in beweging zouden komen maar wel waarde hechten aan verduurzaming – om gezamenlijk te groeien naar een gezondere leefomgeving.
  • Neem als lokale overheid proactief het voortouw in onderwerpen zoals gewasbescherming en leefomgeving.
  • Zet vliegende brigades met zowel gezondheids- als juridische experts op, waarop gemeenten een beroep kunnen doen. Zoek hierbij de samenwerking op met GGD’en en Omgevingsdiensten.
  • Experimenteer met ideeën zoals “blue zones” en andere gezonde leefomgevingsconcepten. Toon als bestuur daarin lef.

De volgende stap

De Provinciale Raad Gezondheid (PRG) verwerkt de input en gaat later deze maand opnieuw in gesprek met de gedeputeerde. De sessie benadrukte het belang van samenwerking tussen gemeenten, GGD’s, omgevingsdiensten en inwoners. De oproep is duidelijk: maak gezondheid een integraal onderdeel van beleid en zet elke stap in het teken van een gezondere leefomgeving.