HAS laat zien dat gezonde voeding een belangrijk bestanddeel is binnen mentale gezondheid

Om een structurele verandering teweeg te brengen, is een andere aanpak nodig. Het onderzoek legt een sterke nadruk op samenwerking tussen onderwijsinstellingen, voedselaanbieders, lokale overheden en studenten zelf. 

Jongeren betrekken bij de oplossing 

Een opvallend aspect van het project is de directe betrokkenheid van jongeren bij het ontwerpen van oplossingen. Zo werd er een living lab opgezet, waarin studenten zelf gezonde voedselopties ontwikkelden en testten. Peppelenbos: ‘Door jongeren zelf mee te laten denken, creëer je bewustwording. Ze worden zich niet alleen bewust van hun eigen eetgedrag, maar ook van de impact die ze kunnen hebben op hun voedselomgeving.’ 

Een voorbeeld hiervan is een project op een lokale vmbo-school, waarbij leerlingen, begeleid door HAS-studenten, gezonde producten ontwikkelden voor hun eigen kantine. Schraal, enthousiast: ‘De creativiteit van deze jongeren was inspirerend. Ze bedachten originele producten die in hun kantine werden verkocht. Dit zorgde niet alleen voor gezondere opties, maar versterkte ook hun gevoel van eigenaarschap over de voedselomgeving.’ 

Samenwerken in het SPRONG-programma 

De initiatieven maken deel uit van het acht jaar lopende SPRONG-programma ‘Gezonde Leefomgevingen’, een samenwerking tussen HAS Green Academy, Avans en diverse partners zoals cateraars, gemeenten en gezondheidsorganisaties. Het doel van dit programma is het ontwikkelen van een onderzoeksinfrastructuur die niet alleen in ‘s-Hertogenbosch, maar ook in andere steden toepasbaar is. 

‘We werken aan een sterke onderzoeksinfrastructuur die samenwerking tussen verschillende disciplines en partijen mogelijk maakt,’ legt Peppelenbos uit. Het programma richt zich niet alleen op gezonde voeding, maar ook op thema’s zoals sociale interactie en de invloed van de fysieke omgeving op welzijn. ‘We combineren kennis over voeding, groen en de bebouwde omgeving om een complete aanpak te ontwikkelen.’ 

Van inzichten naar beleid 

Naast kortetermijnoplossingen zoals het voedingsproject op de Bossche vmbo-school, richt het SPRONG-programma zich vooral op de wat langere termijn. Een goed voorbeeld hiervan is de samenwerking met de City Deal Gezond en Duurzaam Voedsel. Vanuit deze City Deal is een scorekaart ontwikkeld waarmee de voedselomgeving van straten kan worden beoordeeld. Bij elke nieuwe vestiging kan een gemeente dan beoordelen of deze de score verbetert of juist niet en op basis daarvan een vergunning al dan niet toekennen. Peppelenbos: ‘De juridische basis voor deze aanpak kost nog tijd, maar uiteindelijk kunnen gemeenten hiermee nieuw beleid ontwikkelen dat gezonde opties stimuleert en ongezonde keuzes ontmoedigt.’

Tegelijkertijd blijven gesprekken met lokale aanbieders essentieel. ‘In samenwerking met de cateraar van het Jeroen Bosch Ziekenhuis hebben onze studenten een gezonder menu ontwikkeld,’ vertelt Schraal. ‘Dit resulteerde in een hogere klanttevredenheid en meer bezoekers in de kantine. Natuurlijk waren er wel wat mensen die meer frituursnacks wilden, maar dat werd ruimschoots goedgemaakt door de nieuwe klanten die op het gezondere aanbod afkwamen. Het laat zien dat deze opties niet alleen goed zijn voor de gezondheid, maar ook commercieel aantrekkelijk kunnen zijn. 

Goedkoop 

Een van de vaak gehoorde verwijten richting aanbieders is dat gezonde voeding veel duurder is dan ongezonde. Peppelenbos wil het nuanceren: ‘In Nederland geven we gemiddeld per persoon € 220 per jaar uit aan groenten. Het zijn wel cijfers van voor Covid, en door inflatie zal het hoger zijn, maar hoe dan ook is het minder dan we bijvoorbeeld aan bier besteden. We vinden dat voedsel goedkoop moet zijn, maar los daarvan kun je echt wel vaststellen dat ongezonde producten extreem goedkoop zijn. Het is hoog tijd dat de overheid het principe van ‘true pricing’ gaat omarmen, het zichtbaar maken van de verborgen kosten die afgewenteld worden op de toekomst. Maar dat is lastig als je ziet hoe de politiek met preventie omgaat.’

Daarnaast is er nog de angst voor betutteling, zegt Peppelenbos. Moeten we de keuze voor gezonde of ongezonde voeding niet gewoon aan elke individuele burger overlaten? Resoluut: ‘Je zou ook het omgekeerde kunnen beweren: juist door geen eerlijk geprijsde keuze te bieden is er juist nu sprake van betutteling.’ 

Een belangrijke les uit de projecten is dat educatie en bewustwording hand in hand gaan. Peppelenbos: ‘We hebben gemerkt dat directe interactie met studenten cruciaal is. Het gaat niet alleen om het aanbieden van gezonde opties, maar ook om jongeren te leren waarom deze keuzes belangrijk zijn. Het persoonlijke contact, waarbij studenten zonder oordeel worden begeleid, blijkt een groot verschil te maken in hun houding tegenover gezond eten.’