Wat draagt een instrument als VABIMPULS eraan bij om toekomstplannen van agrarisch ondernemers die gestopt zijn of willen stoppen daadwerkelijk te realiseren. Met die vraag startte Jelle Scheepers zijn afstudeeropdracht bij VABIMPULS, dat bij BrabantAdvies is ondergebracht. Onlangs presenteerde Jelle zijn belangrijkste onderzoekresultaten.

VABIMPULS

In eerste instantie twijfelde Jelle. Een onderzoek onder initiatiefnemers (lees: agrarisch ondernemers) over de voucherregeling van VABIMPULS. De landbouwsector trok niet direct zijn aandacht. En wat hield VABIMPULS precies in? Hij associeerde het eerder met iets van de provincie, iets dat beleidsmatig van bovenaf is opgetuigd. Toen duidelijk werd dat hij juist met de voeten in de praktijk zou staan en met boeren in gesprek zou gaan, werd hij enthousiast. Zeker ook gezien de actualiteit rondom de toekomst van de landbouw. Wat VABIMPULS precies is en wat de meerwaarde was, werd hem pas echt duidelijk toen hij de eerste agrarisch ondernemers sprak. In het kort: VABIMPULS is een voucher-regeling. Boeren kunnen de voucher aanvragen en het bedrag besteden aan deskundige begeleiding bij het maken en realiseren van hun toekomstplannen. Een onafhankelijk deskundige van VABIMPULS schuift aan de keukentafel aan. Samen verkennen ze de mogelijkheden om stallen of schuren te slopen of een tweede leven te geven. De deskundige helpt bij de gesprekken met de gemeente, geeft de agrarisch ondernemer persoonlijke aandacht en kijkt ook naar hoe plannen passen in de transitie van het landelijk gebied.

Iedereen heeft zijn eigen verhaal

Tijdens de afstudeeropdracht sprak Jelle met 12 boeren. Wat Jelle opviel was hoe verschillend de agrariërs waren, maar ook de twijfel die bij een aantal van hen heerste. ‘Iedereen neemt zijn eigen verhaal mee. Ook qua locatie en financiële ruimte zijn de verschillen groot. Sommigen hebben het goed voor elkaar. Dat zie en merk je als je op het erf komt. Een aantal had zijn plannen al ver gerealiseerd, mede dankzij VABIMPULS. Maar ik kwam ook op erven waar je als het ware de jaren 50 inliep. Je voelde hier toch wel de kwetsbaarheid. Er heerst dan twijfel of het allemaal wel goed gaat komen. Sommige boeren staan ook 1-0 achter qua kennis. Zij hebben dan zeker die ondersteuning van de deskundige nodig om het gesprek met de gemeente te kunnen voeren.’

Met een open blik blijven kijken

Over de belangrijkste boodschap uit zijn onderzoek zegt Jelle: “De gemeente is de belangrijkste partij om plannen verder te brengen. Wat duidelijk werd is dat, wil je toekomstplannen daadwerkelijk realiseren, de gemeenteambtenaar met een open blik naar het hele verhaal moet kijken. Want er speelt zoveel meer bij de boeren. Begrip tonen en ook de menselijke factor meewegen, is cruciaal. Alleen zo creëer je vertrouwen en dus een basis om tot een goede afsluiting te komen. Sommige gemeenten stellen zich streng of rechtmatig op, omdat ze al bepaalde ervaringen hebben met andere initiatiefnemers. Maar elke initiatiefnemer is anders. Door met een open en nieuwe blik met elkaar in gesprek te gaan, creëer je een voedingsbodem voor succes. Doe je dat niet, dan verhardt het gesprek en kom je nergens.’

Hij geeft bestuurders en ambtenaren nog iets mee: ‘Durf wat meer buiten gebaande paden te kijken. Toon ook lef. Regels schieten soms hun doel voorbij. Dus houd je doel voor ogen. Stel het gaat om een herbestemming, dan moet het niet gaan om 1m2 teveel bebouwing. Het gaat om een groter doel. Je moet dus niet zo streng op bepaalde uitgangspunten blijven zitten.’

Methodiek keukentafelgesprek

De combinatie van inzet door een onafhankelijke deskundige en de wijze waarop keukengesprekken worden gevoerd, biedt ook kansen op grotere schaal. Jelle: ‘Die individuele benadering aan de keukentafel die helpt. Samen met boeren ga je op zoek naar een oplossing. De onafhankelijke rol van de deskundige is hierin heel belangrijk, ook met het oog op de gesprekken met de gemeente.’ Wie weet is deze aanpak ook in de huidige stikstofcrisis kansrijk, beaamt Jelle. ‘Ook hier zou je samen met de individuele boer op zoek moeten gaan naar een oplossing, in plaats van generieke maatregelen over een hele groep uitstorten.’

Next step

Zelf gaat Jelle ook nieuwe toekomst tegemoet. Zijn studie bestuurskunde heeft hij succesvol afgerond aan de Avans Hogeschool. Hij gaat nu aan de slag als trainee bij de Toekomst van Brabant en blijft ook actief voor VABIMPULS, want daar kunnen ze zijn enthousiasme en gedrevenheid vooralsnog niet missen.

‘De uitkomsten van het onderzoek van Jelle bevestigen ons beeld van de elementen die VABIMPULS tot een succesvol instrument maken. Daarin is de rol van de onafhankelijk deskundige cruciaal. Die houdt de initiatiefnemer een spiegel voor, maar ook betrokken ambtenaren en bestuurders. De deskundige bemiddelt waar nodig; dat kan zijn in gesprekken met de gemeente, maar ook in familieverhoudingen. Daarbij is een open blik van alle betrokkenen van groot belang. 

De resultaten uit het onderzoek vormen, naast aanvullende onderzoeksacties die wij vanuit VABIMPULS richting initiatiefnemers nog ondernemen, stof voor doorpraten met beleidsmakers van gemeenten en provincie’, aldus Marianne Muller, projectteam VABIMPULS.

Wil je meer weten over het onderzoek van Jelle, download dan hier zijn onderzoeksrapport en posterpresentatie.

Wil je meer weten over VABIMPULS, mail dan naar VABIMPULS@Brabantadvies.nl